Česky
English
Chociaż krótka kariera cieszyńskiego tramwaju dobiegła końca, my - żyjący współcześnie z wielkim sentymentem powracamy do tego dziesięciolecia, w którym „nasz” tramwaj kursował przez Cieszyn.
Dziś jest on symbolem ponownego połączenia dwu miast: polskiego i Czeskiego Cieszyna, a jego sylwetka znana nam ze starych pocztówek i fotografii stała się kolejnym nostalgicznym (a zarazem historycznym) elementem w poezji regionalnej.
O cieszyńskich tramwajach wspomniała zaolziańska poetka Renata Putzlacher, która w utworach Cieszyńskie divertimento oraz Mandala otwarcie wyraziła swój żal i tęsknotę za tramwajem, który był, a którego już nie ma.
(Oba wiersze Renaty Putzlacher zostały umuzycznione i wydane w 1999 roku na dwujęzycznym krążku „Cieszyńskie/Těšínské Divertimento”. Szczegóły na www.avion.tesinsko.cz)
O tramwajach śpiewał również śląsko - czeski bard Jaromír Nohavica w pieśni „Těšínská - Cieszyńska”.
Utwór wykonywał też polski dziennikarz, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy i konferansjer Artur Andrus. Pieśń „Cieszyńska” w jego wykonaniu zadebiutowała w 1425. notowaniu radiowej Listy Przebojów Programu Trzeciego, a na liście utrzymywała się przez dwadzieścia tygodni, zajmując najwyższe miejsce 3.
W maju 2004 roku cieszyński tramwaj „zaistniał” również na deskach teatru. Trio Putzlacher - Kočko - Lipus przygotowało polsko - czeski spektakl oparty na pieśniach Jaromíra Nohavicy. Sztuka otrzymała międzynarodową nazwę „Těšínské niebo - Cieszyńskie nebe” z podtytułem sentymentalny rajd tramwajowy. Spektakl był nostalgiczno-humorystyczną próbą spojrzenia na Ziemię Cieszyńską przez pryzmat minionych lat i zdarzeń, z przywołaniem związanych z tym regionem prawdziwych i mitycznych postaci - jak stwierdziła autorka scenariusza Renata Putzlacher.
Tramwaj stanowił w tym spektaklu element, który ponownie po (aż) 84 latach miał połączyć oba miasta Cieszyn i Český Těšín, miał stać się symbolem ponownego zjednoczenia, przełamania dzielącej nas granicy.
(fragmenty scenariusza)
Justyna Gałuszka i Roman Kristen
Dziś jest on symbolem ponownego połączenia dwu miast: polskiego i Czeskiego Cieszyna, a jego sylwetka znana nam ze starych pocztówek i fotografii stała się kolejnym nostalgicznym (a zarazem historycznym) elementem w poezji regionalnej.
O cieszyńskich tramwajach wspomniała zaolziańska poetka Renata Putzlacher, która w utworach Cieszyńskie divertimento oraz Mandala otwarcie wyraziła swój żal i tęsknotę za tramwajem, który był, a którego już nie ma.
„Urodzić się przed tylu laty
w mieście - naczyniu połączonym,
pierwszym tramwajem mknąć na gapę
przez Olzę (wówczas w obie strony).”
Renata Putzlacher - „Cieszyńskie divertimento”
***
„Znów stoi na moście bezdomny Kohn
a na Menniczej zawodzi Rachela
i tramwaj dzwoni choć po nim
zaginał już ślad
w tym mieście trwa senna niezmienna niedziela”
Renata Putzlacher - „Mandala”
(Oba wiersze Renaty Putzlacher zostały umuzycznione i wydane w 1999 roku na dwujęzycznym krążku „Cieszyńskie/Těšínské Divertimento”. Szczegóły na www.avion.tesinsko.cz)
O tramwajach śpiewał również śląsko - czeski bard Jaromír Nohavica w pieśni „Těšínská - Cieszyńska”.
„Kdybych se narodil před sto lety
v jinačí době
u Larischů na zahradě trhal bych květy
má lásko tobě
Tramvaj by jezdila přes řeku nahoru
slunce by zvedalo hraniční závoru
a z oken voněl by
sváteční oběd
Večer by zněla od Mojzese
melodie dávnověká
bylo by léto tisíc devět set deset
za domem by tekla řeka”
Jaromír Nohavica - „Těšínská”
v jinačí době
u Larischů na zahradě trhal bych květy
má lásko tobě
Tramvaj by jezdila přes řeku nahoru
slunce by zvedalo hraniční závoru
a z oken voněl by
sváteční oběd
Večer by zněla od Mojzese
melodie dávnověká
bylo by léto tisíc devět set deset
za domem by tekla řeka”
Jaromír Nohavica - „Těšínská”
„Gdybym urodził się przed stu laty
w tamtej erze
tylko dla ciebie zrywałbym kwiaty
w to święcie wierzę
Tramwaj na moście codzienny raban
słońce by samo podnosiło szlaban
obiadu zapach i
pełne talerze
Wieczorem śpiewałbym z Mojżeszem
o dawnych wiekach
lato rok tysiąc dziewięćset dziesięć
za domem rzeka”
w przekładzie Renaty Putzlacher
w tamtej erze
tylko dla ciebie zrywałbym kwiaty
w to święcie wierzę
Tramwaj na moście codzienny raban
słońce by samo podnosiło szlaban
obiadu zapach i
pełne talerze
Wieczorem śpiewałbym z Mojżeszem
o dawnych wiekach
lato rok tysiąc dziewięćset dziesięć
za domem rzeka”
w przekładzie Renaty Putzlacher
Utwór wykonywał też polski dziennikarz, poeta, autor tekstów piosenek, artysta kabaretowy i konferansjer Artur Andrus. Pieśń „Cieszyńska” w jego wykonaniu zadebiutowała w 1425. notowaniu radiowej Listy Przebojów Programu Trzeciego, a na liście utrzymywała się przez dwadzieścia tygodni, zajmując najwyższe miejsce 3.
W maju 2004 roku cieszyński tramwaj „zaistniał” również na deskach teatru. Trio Putzlacher - Kočko - Lipus przygotowało polsko - czeski spektakl oparty na pieśniach Jaromíra Nohavicy. Sztuka otrzymała międzynarodową nazwę „Těšínské niebo - Cieszyńskie nebe” z podtytułem sentymentalny rajd tramwajowy. Spektakl był nostalgiczno-humorystyczną próbą spojrzenia na Ziemię Cieszyńską przez pryzmat minionych lat i zdarzeń, z przywołaniem związanych z tym regionem prawdziwych i mitycznych postaci - jak stwierdziła autorka scenariusza Renata Putzlacher.Tramwaj stanowił w tym spektaklu element, który ponownie po (aż) 84 latach miał połączyć oba miasta Cieszyn i Český Těšín, miał stać się symbolem ponownego zjednoczenia, przełamania dzielącej nas granicy.
(fragmenty scenariusza)
| Zní houkačka - objevuje se tramvaj | |
| VÝPRAVČÍ | Tramwajem przez miasto mknę na jawie albo we śnie? |
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj - začarovaná tramvaj zaczarowany tramwajarz - začarovaný tramvaják začarovaná noc... |
| VÝPRAVČÍ | Zastávka Bahnhof! Těšínská tramvaj jezdila od nádraží „ke slunci”. |
| POLAK | Bo właśnie przed gospodą „Pod Złotym Słońcem” cieszyński tramwaj kończył swój bieg. |
| VÝPRAVČÍ | Elektrická dráha v Těšíně byla nejmenším tramvajovým provozem na našem území a jezdila pouhých 10 let. Linka jezdila v intervalu 10 minut, jízdní doba v jednom směru byla 12 minut. Stavba tratě, vozovny a elektrárny byla zadána firmě AEG Vídeň a firmou Ringhoffer Praha byly dodány čtyři motorové vozy. |
| POLAK | ¦wietnie funkcjonująca linia tramwajowa działała tylko 10 lat - do podziału miasta. |
| VÝPRAVČÍ | Tramvaj tu byla a není Jen prchavost a snění... |
|
|
|
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj zaczarowany tramwajarz zaczarowana noc... |
| POLAK | Do grona sześćdziesięciu miast monarchii austro-węgierskiej, w których wprowadzono ruch tramwajowy, należał od 1911 roku również Cieszyn - główne miasto Księstwa Cieszyńskiego. |
|
|
|
| Vjíždí těšínská tramvaj | |
| VÝPRAVČÍ | Zastávka Olsabrücke! |
| SLÁMA | Hranice, která tu nikdy
nebyla, hranice uprostřed řeky. Přes řeku most, na mostě koleje a na nich tramvaj. Co teď s ní? Tramvaj tu byla a není Jen prchavost a snění... |
| CELNÍK | Doklady prosím... Něco k proclení tu není? |
| CELNÍK | Kontrola dokumentów... A jak nie ma, to wysiadka! |
| VÝPRAVČÍ |
Když rozdělili Těšín na dvě nerovné poloviny, musela zmizet z toho
města i tramvaj. Stalo se tak v roce 1921. Tramvajové vozy pak byly
předány do polské Lodže.
Tramvaj tu byla a není |
| VŠICHNI | Zaczarowany tramwaj zaczarowany tramwajarz zaczarowana noc... |
|
|
|
| VÝPRAVČÍ | Zmizela hranice, zmizely překážky a zase můžeme jezdit od nádraží „ke slunci”. Vraťte nám tramvaj! |
| VŠICHNI | Vraťte nám tramvaj! Vraťte nám
tramvaj! (Vyjede miniaturní elektrická tramvaj) |
Justyna Gałuszka i Roman Kristen
Modele cieszyńskiego tramwaju użyte w sztuce Těšínské Niebo - Cieszyńskie Nebe zdjęcia udostępnione przez Těšínské divadlo |
|
 |
 |
Fragment scenografii nazwiązujący do cieszyńskiego tramwaju |
„Latający tramwaj” |
 |
 |
Inny model uczestniczący w spektaklu |
Postój w rekwizytorni |
nocny tramwaj
o północy z zajezdni przy Dojazdowej
po szynach przykrytych asfaltem
wyjeżdża tramwaj firmy Ringhoffer
z pantografem zawieszonym we mgle
w kamienicach przy Bielskiej
lokatorzy wciąż słyszą przez sen
tramwajowy dzwonek
od stu lat ten sam
to Czech motorniczy
śmiejąc się pod wąsem
pozdrawia czarne koty
miauczące na dachach
na rynku do wagonu
wsiadają zakochane pary
pojadą dalej Głęboką
nie widząc nic prócz siebie
i tak jeżdżą do rana w dwie strony
przez Olzę na dworzec i znowu na Bielską
motorniczy przestawia zwrotnice
żeby skrócić im drogę do szczęścia
Miłosz Kamil Manasterski
po szynach przykrytych asfaltem
wyjeżdża tramwaj firmy Ringhoffer
z pantografem zawieszonym we mgle
w kamienicach przy Bielskiej
lokatorzy wciąż słyszą przez sen
tramwajowy dzwonek
od stu lat ten sam
to Czech motorniczy
śmiejąc się pod wąsem
pozdrawia czarne koty
miauczące na dachach
na rynku do wagonu
wsiadają zakochane pary
pojadą dalej Głęboką
nie widząc nic prócz siebie
i tak jeżdżą do rana w dwie strony
przez Olzę na dworzec i znowu na Bielską
motorniczy przestawia zwrotnice
żeby skrócić im drogę do szczęścia
Miłosz Kamil Manasterski
Na tramwaju
wierszyk napisany dla potrzeb dzieci usprawniających wymowę „R”
Tramwajowe trele, wieści,
o tramwajach opowieści.
Sprzed lat wielu trele,baju
o straszydle na tramwaju.
Właśnie tam na środku dachu
kot narobił wszystkim strachu.
Drapał groĽnie w dach, drap, drap..
Jak podawał o tym gap,
dach aż brudny był od łap,
a z drapania powstał rap.
Kot ponuro pomiaukiwał,
przy drapaniu łbem swym kiwał.
Tramwaj struchlał od pomruku,
kocie łby zadrżały w bruku,
a kot ostrzył swe pazury,
aż leciały z dachu wióry.
Pewnie by tak jeszcze drapał,
lecz tramwajarz kota złapał.
Ten drapaka dał po szynie
i jak tramwaj po Cieszynie,
krąży niczym zjawa, widmo,
kiedy nie jest całkiem widno.
Ewa Dembiniok
Na początek artykułu ↑
wierszyk napisany dla potrzeb dzieci usprawniających wymowę „R”
Tramwajowe trele, wieści,
o tramwajach opowieści.
Sprzed lat wielu trele,baju
o straszydle na tramwaju.
Właśnie tam na środku dachu
kot narobił wszystkim strachu.
Drapał groĽnie w dach, drap, drap..
Jak podawał o tym gap,
dach aż brudny był od łap,
a z drapania powstał rap.
Kot ponuro pomiaukiwał,
przy drapaniu łbem swym kiwał.
Tramwaj struchlał od pomruku,
kocie łby zadrżały w bruku,
a kot ostrzył swe pazury,
aż leciały z dachu wióry.
Pewnie by tak jeszcze drapał,
lecz tramwajarz kota złapał.
Ten drapaka dał po szynie
i jak tramwaj po Cieszynie,
krąży niczym zjawa, widmo,
kiedy nie jest całkiem widno.
Ewa Dembiniok
Copyright © Maciej Dembiniok 2003-